Grad	Ime	Adresa	Godina otkrivanja	Godina renovacije	Slika	Opis
Novi Sad	Spomenik žrtvama fašizma na Jevrejskom groblju	Ulica Dože Đerđa 67	1952			Memorijal na Jevrejskom groblju, rad vajara Dejana Bešlina (1897-1967), posvećen je 1. septembra 1952. godine. Podizanje memorijala je inicirao i većim delom finansirao Savez jevrejskih opština Jugoslavije. Njegovo podizanje je bilo deo veće akcije Saveza da se stradalim jugoslovenskim Jevrejima podignu centralni spomenici u Sarajevu, Beogradu, Zagrebu, Novom Sadu i Đakovu. Natpis na srpsko-hrvatskom i hebrejskom jeziku komemoriše '4.000 novosadskih Jevreja poginulih kao žrtve fašizma 1941-1945'. Tekst na dva jezika je skoro identičan, s tim što hebrejski tekst ima dodatnu posvetu na kraju: נזכרת יי עם כל צדיקי' לעולם - Seti se Gospoda sa svim pravednicima svih vremena, kao i tradicionalni akronim תנצבה jevrejskog oproštajnog blagoslova: תהא נפשו/ה צרורה בצרור החיים - Neka tvoja duša bude vezana u u svežnju večnog života (prva knjiga Samuelova, 25:29). Kompoziciju spomenika od belog mermera čini staza ispunjena šljunkom koja vodi do konstrukcije sa komemorativnim natpisom koja je natkrivena ravnim krovom koji podržavaju četiri stuba. Pojavljuju se tradicionalni motivi Magen David i menora. Svake godine Jevrejska opština Novi Sad kod ovog spomenika obeležava Međunarodni dan sećanja na Holokaust, 27. januar.
Novi Sad	Spomenik žrtvama racije 'Porodica' na Keju žrtava racije	Kej žrtava racije bb	1971	1992		Spomenik pod nazivom „Porodica“ vajara Jovana Soldatovića (1920-2005) otkriven je 1971. godine na obali Dunava. Njime se obeležava sećanje na žrtve pogroma zvanog Racija, poznatog i kao Novosadska racija januara 1942. Novosadska racija se odigrala između 21. i 23. januara 1942. godine. Bila je deo šire kampanje koju je sprovela fašistička Mađarska, kada je lokalno jevrejsko, srpsko i romsko stanovništvo brutalno ubijano. Za ta tri dana u Novom Sadu ubijeno je preko 1.300 građana, među kojima 874 Jevreja. Bronzani spomenik visok četiri metra sastavljen je od četiri figure - oca, majke i dvoje dece, spojenih u jednu masu držeći se za ruke. Figure su lišene ikakvih atributa, odlikuju se ekspresivnim, nesavršenim i izduženim formama, tipičnim za Soldatovićev opus. Krhkost visokih, mršavih figura služi kao metafora raspadanja ljudskog mesa i prolaznosti, sugerišući s jedne strane njihov očaj i bespomoćnost, a s druge hladnoću zločina koji je nad njima počinjen. Za razliku od posleratnih figurativnih socrealističkih spomenika koji prikazuju vojnike u ekspresivnim pozama i puškama u rukama, Soldatovićev spomenik ostavlja utisak uzvišenosti, bez dramatičnih efekata. Ispod spomenika je spomen-ploča sa natpisom na četiri službena jezika Novog Sada (na srpskom, hrvatskom, mađarskom i slovačkom): „Žrtvama fašizma“. Spomenik je 1992. godine dopunjen sa 78 bronzanih ploča istog autora. Četiri ploče nose natpise sa osnovnim podacima o tragičnom događaju, 3 ploče na srpskom i 1 na hebrejskom. Natpis na srpskom jeziku glasi: „U južnoj Bačkoj u januaru 1942. godine, sprovodeći politiku genocida, mađarski okupator, uz učešće izvesnog broja domaćih Mađara zatrovanih šovinizmom, sproveo je raciju i izvršio masovni pokolj oko četiri hiljade nevinih žrtava – Srba, Jevreja, Cigana i drugih. Bačeni su pod led Tise i Dunava. Mnoge porodice su pobijene do poslednjeg... U Novom Sadu 21, 22. i 23. januara 1942. godine mađarska soldateska sa pomagačima poubijala je i pod led bacila više od hiljadu i tri stotine nedužnih žena, dece, muškaraca i starih. Večna slava žrtvama racije.' Hebrejski tekst je nešto drugačiji: 'בראציה...יותר מאלף ושלוש מאות יהודים וסרבים גברים, נשים וטף חפים מפשע נרצחו בידי הפשיסטים ההונגרים ונזרקו תחת הקרח של דנובה הקפואה'– U raciji… preko hiljadu i tri stotine Jevreja i Srba, nedužnih muškaraca, žena i dece, ubijeni su od strane mađarskih fašista i bačeni pod led zaleđenog Dunava. Na dodatnih 66 ploča nalaze se imena ubijenih građana. Podeljene su ritmički raspoređenim ukrasnim pločama sa simbolima: Magen David (4 panela), krst (2) i darmačakra ili ocila (1). Ovim dodatkom, spomen obeležje je postalo istinski posvećeno svim žrtvama Novosadske racije, obeležavajući kako događaj tako i svaku pojedinu žrtvu navođenjem njenog/njenog imena. Spomenik održava Skupština grada Novog Sada. Kod spomenika se svake godine održava komemoracija u spomen žrtvama novosadske racije u jednom od dana između 21-23. januara.. Komemoracije u spomen stradalih u Novosadskoj raciji održavaju se ispred ovog spomen obeležja svake godine između 21. do 23. januara. U komemoracijama učestvuju gradski zvaničnici, Jevrejska opština, Pravoslavna crkva, romske organizacije, Savez jevrejskih opština Srbije i ambasade Izraela, a prisustvuje im više stotina stanovnika grada.
Novi Sad	Nadgrobni spomenik na jevrejskom groblju: Porodica Ungar	Ulica Doža Đerđa 67	2011			Porodica Ungar, otac Marcel, majka Margit i deca Olga i Tibor, je pred rat živela u Novom Kneževcu, gradiću u severnom Banatu. Članovi porodice su sa ostalim Jevrejima severnog Banata uhapšeni 14. avgusta, a 15. avgusta 1941. godine deportovani u logor u velikom magazinu u Novom Bečeju. Oko 20. septembra 1941. godine, svi su oterani na pristanište u tom gradu i odatle su transportovani za Beograd. Marcel Ungar je sa ostalim muškarcima interniran u logor Topovske šupe i streljan 16. oktobra 1941. godine u blizini sela Jabuka. Margit i deca su u međuvremenu u Beogradu bili na nekoj vrsti slobode. Margit je uspela da, uz pomoć poznanika, uoči deportovanja u decembru 1941. godine, sa decom pobegne iz Beograda u Svilajnac, u centralnoj Srbiji. Tamo su pod lažnim imenima živeli do oslobođenja. Margit je postala Marija, a deca - Olga i Tihomir Urošević. Tek nakon završetka rata saznali su da je Marcel ubijen. Tibor je zadržao posle rata ime Tihomir u znak zahvalnosti svom lažnom identitetu, koji ga je spasio. Na Jevrejskom groblju je sahranjena Margit Ungar-Trajković rođ. Blau (1905-1971),Tihomir Ungar (1930-2011), a 2011. godine je na grob dodato i ime Marcela Ungara (1897-1941), ubijenog u Holokaustu (grobno mesto – red 7).
Novi Sad	Spomen-ploča na deportaciju novosadskih Jevreja na sinagogi	Ulica Jevrejska 11	1985	2018		Spomen-ploče na sinagogi postavljene su u znak sećanja na deportaciju novosadskih Jevreja. Prva ploča je otkrivena 26. aprila 1985. godine, rad vajara Vele Hadžiavdića. Ploča je izrađena od sivkastog granita. Natpis na srpskohrvatskom jeziku, urezan zlatnim slovima, glasi: „Iz ove zgrade su 26. aprila 1944. godine deportovani novosadski Jevreji u nacističke koncentracione logore uništenja“. Godine 2018. postavljene su dve dodatne spomen-ploče na engleskom i hebrejskom (sa obe strane originalne ploče iz 1985. godine), iste veličine, takođe od sivog kamena i sa ugraviranim zlatnim slovima natpisa. Značenje sadržaja natpisa je identično srpsko-hrvatskom: engleski: From this building on April 26th, 1944 Novi Sad Jews were deported to Nazi extermination camps. hebrejski: מהבניין הזה בתאריך 26.04.1944 נשלחו יהודי נובי סאד למחנות השמדה נאציים Komemoracije koje organizuje Jevrejska opština Novi Sad održavaju se svake godine na godišnjicu deportacije novosadskih Jevreja, 26. aprila. Ploče održava Jevrejska opština Novi Sad. Sinagoga nosi ožiljke rata. Tu su zatočeni novosadski Jevreji pre deportacije u nacističke logore smrti. Kasnije je korišćena kao skladište za imovinu koja je ostala iza Jevreja. Posle oslobođenja korišćena je kao prostor za distribuciju humanitarne pomoći koja je stizala sa zapada. Sinagoga je bila u upotrebi do 1966. Sa manje od 10 procenata predratne kongregacije, zajednica nije imala sredstava za renoviranje i održavanje sinagoge. Zbog toga je, posle godina zapuštenosti, predata gradu na upravljanje i renovirana od 1985. do 1991. godine. Sinagoga je od 1991. godine izdata u zakup Opštini Novi Sad i koristi se kao koncertna sala i povremeno za proslavljanje jevrejskih praznika. Inicijativa za spomen-ploču potekla je od jevrejske zajednice 1984. godine, a prvobitna ideja je bila da se ploča otkrije iste godine. Međutim, Komisija za javne spomenike i zaštitu kulturnog nasleđa Skupštine grada Novog Sada dozvolu im je dala tek godinu dana kasnije. Spomen-ploča je otkrivena 26. aprila 1985. godine povodom 41. godišnjice deportacije i 40. godišnjice pobede nad fašizmom i oslobođenja nacističkih koncentracionih logora. Iste godine je, kao što je već pomenuto, započeo šestogodišnji proces restauracije sinagoge, a potom je usledio raspad Jugoslavije. Komemoracije su nastavljene tek 1994. godine. Komemoracije koje organizuje Jevrejska opština Novi Sad održavaju se svake godine na godišnjicu deportacije novosadskih Jevreja, 26. aprila. Ploče održava Jevrejska opština Novi Sad.
Novi Sad	Spomenik žrtvama racije na Gradskom kupalištu 'Štrand'	Sunčani kej bb	2013			Na kupalištu 'Štrand' je 23. januara 2013. godine otkriven spomenik žrtvama novosadske racije. Spomenik je u obliku kocke od crnog granita, rad vajara Ljubomira Šćepanovića (1982-). Natpis na srpskom, engleskom i hebrejskom jeziku glasi: 'Ovde na omiljenom kupalištu snage fašističkog okupatora su u Novosadskoj raciji bacale građane Novog Sada pod led. Za većinu žrtava jedina krivica je to što su rođeni kao Srbi i Jevreji'. Ispod teksta urezan je datum 23. 1. 1942 – 23. 1. 2013. i reči 'Novi Sad pamti'. Spomen ploču su podigli grad Novi Sad, Eparhija bačka i Jevrejska opština Novi Sad. Jedan od inicijatora, Aleksandar Veljić, predsjednik Društva za očuvanje sjećanja na holokaust i član Upravnog odbora Memorijalnog društva "Racija 1942", rekao je povodom otkrivanja da je: "To je kocka okrenuta na sve četiri strane sveta, što simbolizuje pomirenje i suživot, na Dunavu, reci naše sudbine, reci naše prošlosti i, verujem, lepe budućnosti. Spomenik je unikatan i po tome što se nalazi na putu kojim su krvnici preko plaže terali kolonu smrti na ubijanje i bacanje pod led". Spomenik je otkriven 23. januara 2013. godine. Otkrivanju je prethodila komemoracija na spomen obeležju žrtvama racije „Porodica“, kojoj je prisustvovalo više od 5.000 Novosađana. Spomen-ploču su otkrili episkop bački Irinej i vrhovni rabin Srbije Isak Asiel. Na ovom mestu se održava svake godine pomen žrtvama racije između 21-23. januara.
Novi Sad	Nadgrobni spomenik na Jevrejskom groblju: Porodica Kassowitz	Ulica Doža Đerđa 67				Grobnica dr. Armina Kasovica (Ármin-Aharon Kassowitz) je jedan od najlepših primera nadgrobrnih spomenika napravljenih u stilu mađarske secesije. Spomenik je delo vajara jevrejskog porekla Mihaela Kara (Kara Mihály; 1885-1964). Dr. Kasovic (1864-1929) bio je zubar i u dva mandata predsednik jevrejske zajednice - između 1910. i 1912. i 1925. godine. Izuzetno ukrašena grobnica sa delikatno oblikovanom floralnom dekoracijom ima neke tradicionalne jevrejske simbole: Magen David i ploče Saveza. Pojavljuje se i motiv ljiljana koji se simbol Jerusalima, ali i deo dekorativnog rečnika secesije. Epitaf sadrži hebrejsko ime pokojnika (Aharon) i ime njegovog oca (Mór), kao i datum smrti po hebrejskom kalendaru, što ukazuje na to da je pokojnik došao iz tradicionalnije jevrejske sredine. Nakon rata, na spomenik su dodata imena Arminove supruge Sidi, sina Rudolfa i njegove žene Lili, uz natpis 'nestali 1941'. Dr. Rudolf Kasovic (1893-1944), zubni lekar, je prema nekim informacijama ubijen 1944. u logoru Dahau, dok je prema drugim, 1. novembra 1944. godine, sa drugim zatvorenicima koji su bili nesposobni za rad ili bolesni, poslat u Aušvic. Lili Kasovic rođ. Fridman (1900-1944), i Sidi Kasovic rođ.Kon (1874-1944) su ubijene u Aušvicu. Ne mogu sa sigurnošču tvrditi ko je dodao njihova imena na spomenik, no ćerka Rudolfa i Lili, Eva, je preživela Holokaust kao i dve ćerke Arminovog brata Maksa, i moguće da je neko od njih dodao ovaj komemorativni natpis ubijenim članovima porodice. Informacije o članovima porodice Kasovic i njihovoj sudbini na vreme Holokausta, može se naći na veb stranici http://vojvodinakom1941.org.rs. kao i na sajtu Jad Vašema.