|
Pančevo
|
Komemorativni spomenik podignut u znak sećanja na Aleksandra Hakera na Jevrejskom groblju
|
Ulica Josifa Marinkovića 15
|
|
2014
|
|
Na jevrejskom groblju se nalazi komemorativni spomenik podignut u znak sećanja na Alexandera Hakera, po zanimanju tapetara, koji je bio prva pančevacka žrtva fašizma jevrejske veroispovesti. Haker je ubijen 22. aprila 1941. godine. Spomenik je obnovljen 2014. godine. Zahvaljujemo se Jevrejskoj opštini Pančevo na fotografiji.
|
|
Pančevo
|
Spomen-ploča na zgradi sabirnog logora u Svilari
|
Ulica Miloša Obrenovića 4
|
1951
|
|
|
Spomen-ploča je otkrivena na zidu nekadašnjeg sabirnog logora Svilara 6. oktobra 1951. godine. Na ploči je ugravirana petokraka zvezda, a natpis ispod nje glasi: "U toku 1941. Godine ova zgrada je bila logor fašističkog okupatora u kome su bili zatvoreni napredni građani i borci iz grada Pančeva i okoline od kojih su neki dali svoje živote jer nisu mogli da se pomire sa porobljavanjem svoga naroda. Neka je večna slava palim borcima za oslobođenje naših naroda. 6. X. 1951. god. Građani grada Pančeva". Interniranje Jevreja i političkih protivnika na ovom mestu počelo je 22. juna 1941. godine . U jednom kratkom periodu u Svilari su bili smešteni i svi Jevreji južnog Banata koje su Nemci ovde dovodili od sredine avgusta do 21. septembra 1941. Odavde su Jevreji bili prebacivani u Beograd. Žene i deca su predati jevrejskim zajednicama da se brinu o njima, a muškarci, počev od 14 godina starosti, su bili internirani u logor Topovske šupe i do kraja oktobra pobijeni na Stratištu kraj Pančeva. Jevrejska opština Pančevo organizuje godišnju komemoraciju 15. avgusta kod spomen ploče, obeležavajući dan hapšenja i odvođenja Jevreja Pančeva i okoline.
|
|
Pančevo
|
Spomen-kompleks 'Stratište'
|
Na 6 km od Pančeva na putu Pančevo-Jabuka
|
1981
|
2019
|
|
Spomenik žrtvama fašističkog terora u tzv. Stratištu na 6 km od Pančeva je podignut na putu Pančevo-Jabuka. U blizini i na tom mestu od 1941. do 1944. godine, po naredbi šefa policije Pančeva Rudolfa Kremlinga pobijeno je 12,000 ljudi – Jevreja iz Banata i Srbije, Roma i Srba. Godine 1945, u spomen na počinjene zločine, isprva je bila podignuta spomen-piramida. Natpis na njoj je glasio: 'Niže ove humke počiva pepeo mase nevinih žrtava koje su pobile horde Hitlerovog Trećeg Rajha i Nemci iz Banata. Hitlerovi zlikovci spalili su kasnije njihove kosti da bi prikrili trag svog gnusnog zločina. Večan pomen nedužnim žrtvama. Večna sramota nemačkim varvarima'. Spomenik je osvetio tadašnji predsednik Saveza jevrejskih opština Jugoslavije dr. Fridrih Pops (1874-1948).
Sedamdesetih godina prošlog veka inicirana je izgradnja spomen-kompleksa na tom mestu. Arhitekta Nebojša Delja (1934-) je bio angažovan na projektu uređenja spomen-kompleksa. Spomen-kompleks 'Stratište' je otkriveno 22. novembra 1981. godine - na četrdesetogodišnjicu početka pogubljenja na ovom mestu. Spomenik je osmišljen kao asocijativna stilizacija brazde. Na spomen-ploči su se nalazile dve petokrake zvezde i tekst: 'Zvezda je na početku, zvezda je na kraju, crvene naše brazde'. Ove tekstove napisao je Vasko Popa (1922-1991), poznati jugoslovenski pesnik, rođen u Banatu, koji se i sam borio kao partizan, a tokom rata su ga Nemci uhvatili i zatvorili. Dakle, natpis ne spominje šta se na ovom mestu desilo, ni ko su bile žrtve stratišta. Godine 2019, ploča je restaurirana i zamenjena. Oblik i dizajn su ostali isti osim što je gornja petokraka zamenjena Davidovom zvezdom, krstom i darmačakra točkom, simbolom Roma, simbolizujući etničko poreklo žrtava.
Kraj memorijalnog kompleksa se održavaju komemoracija na Jom Hašoa, a u organizaciji Jevrejske opštine Pančevo i Saveza antifašista Pančeva održava se i komemoracija na Svetski dan borbe protiv fašizma i antisemitizma i sećanja na Kristalnu noć, 9. novembra. Spomenik je vandalizovan 2011. godine i nekoliko puta tokom 2013, kada su odlomljeni krajevi leve brazde i ploča sa natpisom je ukradena. U julu 2014, spomenik je opet vandalizovan, kada je čitava jedna brazda ukradena. Spomenik održava Opština Pančevo.
|